آسانسور (elevator)  

کلمه ایست  فرانسوی  که به زبان ساده اتاقکی است عمدتا به شکل مستطیل که به آن کابین آسانسور میگویند و به افراد کمک میکند که خود یا وسایل را به طبقات بالایی و یا طبقات زیرین برسانند. به عبارت دیگر مجموعه قطعات آسانسور وسیله حمل و نقل عمودی میباشد که حرکت بین طبقات را سهولت و سرعت میبخشد،

آسانسور ها به کمک الکترو موتور های مختلفی کار میکنند.این الکترو موتور ها اکثرا بالای آسانسور در اتاقی به نام موتور خانه قرار دارند. الکترو موتور ها دارای فلکه هایی هستند که این فلکه ها شیار هایی برای قرار گرفتن کابل های فولادی یا به اصطلاح سیم بکسل را دارا هستند. کابین آسانسور توسط سیم بکسل ها الکترو موتور و ریل های راهنما بین طبقات به صورت عمودی حرکت می کند.

قطعات آسانسور به دلیل تنوع در بخش های مختلفی توضیح داده شده اند.

  تاریخچه آسانسور

اگر آسانسور را وسیله ای حساب کنیم که توانایی جا به جایی به سمت بالا و پایین را داشته باشد و توانایی جا به جایی افراد و وسایل را داشته باشد میتوان گفت اولین آسانسور مربوط به 336 سال قبل از میلاد مسیح در روم باستان میباشد که غالبا توسط دست و کمک افراد و حیوانات حرکت میکرده. پس از آن در قرن 18 شخصی به نام لویی پانزدهم در سال 1743 اولین آسانسور که به عنوان وسیله ای برای مسافر اختصاص داده شده بود را مورد استفاده قرار داد که در خارج از کاخ تعبیه شده و قادر به حرکت از همکف به بالکن و بلعکس بوده است و مکانیزم آن شامل وزنه و قرقره هایی بوده است که توسط افرادی به دستور پادشاه   از طبقه بالا به پایین حرکت مینموده است که به آن صندلی پرواز نیز میگفتند. اما سر انجام در سال 1800 میلادی تکنولوژی آسانسور پیشرفت خود را آغاز کرده تا اینکه در سال 1823 دو معمار انگلیسی اتاقکی ساختند که توسط نیروی بخار جا به جا میشد ولی آنچنان قابل اعتماد نبود.اما پس از آن شخصی به نام الیشا اوتیس که بنیان گذار اولین شرکت ساخت آسانسور نیز هست با طراحی آسانسوری ایمن با طراحی ترمز ایمنی که امروزه آنرا آسانسور کششی مینامیم پا به عرصه نهاد. او برای اولین بار این سیستم را در سال 1854 در نمایشگاه جهانی نیویورک به نمایش گذاشت ،اولین آسانسور در جهان در تاریخ 1874 در ساختمانی در نیویورک توسط شرکت اوتیس ساخته و نصب گردید.

ساختمان کلی آسانسور

محل قرار گیری آسانسور از سه بخش اصلی تشکیل شده است.

1-موتور خانه: محل قرار گیری تابلو فرمان ،موتور و سایر تجهیزات.

2-چاه آسانسور: محلی که کابین آسانسور در آن حرکت میکند و محل نصب درب ها و ریل ها میباشد.

3-چاهک آسانسور: در پایین ترین قسمت میباشد و محل قرار گرفتن بافر ها یا ضربه گیر ها میباشد.

آشنایی با قطعات آسانسور

آسانسور ها بسته به نوع سیستم تعلیق آنها از قطعات مختلف و بسیار زیادی تشکیل میشوند که در بین این قطعات هم لوازم الکتریکی به چشم میخورد و هم لوازم مکانیکی که هرکدام در زمینه حرکت صحیح و استاندارد آسانسور نقش مهمی را ایفا میکنند.

قطعات آسانسور دارای تنوع بسیار زیادی مانند:

آهن آلات آهن کشی، ریل های وزنه و کابین، پشت بند های وزنه و کابین، براکت های وزنه و کابین، درب طبقات که شامل مکانیزم درب و لته ها(لنگه های درب ها) میباشد. کابین، درب کابین که مانند درب طبقات از مکانیزم درب و لته ها تشکیل شده است. شستی کابین، شستی طبقات، سیم بکسل آسانسورها، موتور، تابلو فرمان، گاورنر، پاراشوت، تراول کابل، کفشک ها، میکروسوییچ ها، سنسورها و… که به توضیح چند مورد اصلی میپردازیم.

اجزای آسانسور :

کابین آسانسور (CAR) :

قسمتی از آسانسور که مانند اتاقک است ومسافران و یا بار، داخل آن قرار گرفته و جابجا می شوند.دکور داخلی کابین به صورت دلخواه انتخاب میشود و میتواند تمام استیل _ام دی اف – ترکیبی از ام دی اف و استیل و یا هر چیز دیگری به انتخاب و سلیقه مصرف کننده باشد.کابین ها بسته به ظرفیت و کارایی کابین در ابعاد و ارتفاع مختلف ساخته میشوند و میتوانند:نفر بر-باربر-غذابر-ماشین بر-تخت بر-لیفتراک بر و شیشه ای ساخته شوند.

یکی دیگر از قطعات مهم آسانسور، ریل آسانسور میباشد (guid rails) :

ریل آسانسور جهت حفظ مسیر کابین و قاب وزنه به صورت عمودی و جلوگیری از نوسانات افقی هنگام سوار شدن مسافر داخل آسانسور میباشد. کابین آسانسور توسط کفشک هایی بسته به وزن و کاربری کابین میتواند لغزشی و یا غلطکی باشد در بین ریل ها حرکت میکند و بین طبقات جرکت میکند.از دیگر وظایف ریل میتوان به نگهداشتن آسانسور به هنگام عملکرد مکانیزم ایمنی اشاره کرد.

 درب کابین (car DOOR) و طبقات (LANDING DOOR) :

درب طبقات اسانسور در انواع و اشکال مختلفی ساخته می شود.دلیل وجود درب طبقه آسانسور ایمنی در ورود و خروج مسافر به داخل کابین اسانسور است.اندازه درب طبقات اسانسور با توجه به طراحی آسانسور و متناسب با کاربری آن در عرض ها و ارتفاع های مختلف عرضه می گردد.متداول ترین نوع درب اسانسور درب لولایی(دستی) درب تلسکوپی(کنار جمع شونده) و درب تلسکوپی(از وسط بازشو) است.البته بسته به کاربرد اسانسور از درب های اتوبوسی- آکاردئونی – گیوتینی غیره نیز استفاده می شود.

موتور آسانسور : از مهمترین قطعات آسانسور موتور آسانسور است .(MACHINE) :

می توان گفت که قلب و مرکز اصلی یک آسانسور، موتور یا نیروی محرکه آن است که نیروی لازم جهت جا به جایی کابین توسط موتور تولید میشود،موتور های آسانسور مدل های مختلفی دارند که میتوان در بین آنها به موتور های گیربکس و گیرلس اشاره کرد که موتور های گیرلس هم به دو تیپ موتور خانه دار و بدون موتور خانه تقسیم میشود.موتور آسانسور توسط سیم بکسل ها و به دستور تابلو فرمان آسانسور کابین و قاب وزنه را جا میکند. 

تابلو فرمان(CONTROL PANEL) :

تابلو فرمان آسانسور یکی از مهمترین قطعات آسانسور است که میتوان گفت مرکز پردازش تمام دستورات و عملیات آسانسور است ، چرا که دستورهای لازم از طریق مدار فرمان به موتور فرستاده می شود و عملکرد موتور وتمامی قطعات الکترونیکی وابسته به دستورات تابلو فرمان است. تابلو فرمان آسانسور انواع مختلفی دار که در بین آنها میتوان تابلو فرمان دو سرعته(2spd) و تک سرعته (vvvf) اشاره کرد.در تابلو فرمان های (VVVF) حرکت و ایست آسانسور بسیار نرم بوده و علاوه بر اینکه مسافر به سختی متوجه حرکت آسانسور   میشود بلکه در عمر مفید قطعات نیز تاثیر بسیاری خواهد داشت.

گاورنر(Governor) و پاراشوت(Safety gear) :

ترمز ایمنی که به نام پاراشوت شناخته میشود نیز از مهم ترین قطعات آسانسور است که قادر است توسط فک هایش کایین را از حرکت روی ریل بازدارد،.پاراشوت به این صورت عمل میکند که به محض افزایش بیش از حد سرعت کابین گاورنر از حرکت می ایستد و توسط سیم بکسلی که گاورنر و پاراشوت را به هم متصل میکند اهرم پاراشوت را میکشد و فک های پاراشوت را به هم نزدیک میکند،در این زمان بر اثر وزن کابین و سطح تماس فک ها با ریل کابین می ایستد.

بافر یا ضربه گیر(Buffer):

اگر به هر دلیلی آسانسور در پایین ترین ایستگاه توقف نداشته باشد و به سمت کف چاه سقوط کند سایر سیستم های ایمنی هم عملکرد نداشته باشند پس از طی کردن چند سانتی متر با قطعه ای به نام بافر برخورد خواهد کرد.وظیفه این قطعه کاهش شدت ضربه وارده به کابین میباشد. بافر ها در انواع مختلفی ساخته میشوند که بین آنها میتوان به بافر های پلی اورتان و هیدرولیکی اشاره کرد.

تراول کابل(TRAVELING CABLE):

تراول کابل نوعی سیم تخت است که معمولا از 24 رشته سیم  تشکیل شده است و وظیفه انتقال اطلاعات از تابلو فرمان به کابین و جعبه رویزیون را دارد.دلیل نامگذاری تراول کابل این است که همواره همراه کابین در حال حرکت است و به همین دلیل انتخاب جنس مرغوب بسیار مهم است.